رنج معدن از کمبود ماشین‌آلات معدنی

اگر قصدمان این باشد که این دو خصیصه موکد بر تولید که تحت عنوان شعار سال ۱۴۰۱ و تمرکز و توجه بر این جنبه از تولید ملی توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد و راه‌های تحقق آن را بررسی کنیم، این کار را باید با تهدیدات و فرصت‌های این مقوله و ملاحظه پیشینه و داشته‌های علمی و فناوری کشور و قوانین و مقررات مربوطه و نحوه برخورد و استقبال عملی از خط‌مشی اعلامی همه ساله، آغاز کنیم و به راه‌های چگونگی حصول آن برسیم.

تولید دانش‌بنیان، چرا؟

با توجه به اهمیت رقابتی بودن محصولات به عنوان پیش‌شرط ماندگاری واحدهای تولیدی در عرصه اقتصاد جهانی، کارآفرینان بزرگ و پیشتاز برای جا نماندن از مسابقه توسعه و بقا، همواره تشنه دستیابی به روزآمدترین فناوری‌های تولید محصولات جذاب و مشتری‌پسند با قیمت‌های مناسب‌تر هستند. تا بتوانند با هزینه کمتر و تیراژ بالاتر محصولات با کیفیت‌تر و جدیدتری را به بازار عرضه کرده و فاصله رقابتی خود را با سایرین حفظ کنند.
آنچه که به شرکت‌های بزرگ و بین‌المللی پیشرو و کارآفرین برتری می‌دهد، مزیت رقابتی ناشی از خلاقیت و نوآوری در خدمات و محصولاتشان است. بهره‌مندی از نظام جامع و هوشمند مدیریتی، آینده‌نگری و پیش‌بینی سمت و سوی توسعه دانش، محرکی قوی برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و پرریسک در تولید دانش و فناوری و حمایت از ایده‌های نو و خلاقانه و مشارکت در کسب‌وکارهای نو پا و آینده دار توسط این قبیل کارآفرینان محسوب می‌شود. و این توانایی، همان چابکی و سرعت عمل در قرار گرفتن در لبه فناوری و صف اول پیشرفت را برایشان به ارمغان می‌آورد.

در شرایط طبیعی اقتصاد و مناسبات عادی بین‌المللی، صاحبان دانش و فناوری از این داشته‌های خود به شدت و دقت مراقبت کرده و تا زمانی که به فناوری جدیدتری دست نیافته یا دوره انتفاع فناوری موجودشان را در شرف انقضا نبینند انحصار خود را حفظ کرده و آن را در اختیار دیگران قرار نمی‌دهند، این محدودیت‌ها برای فعالان اقتصادی کشوری مانند ایران که با محدودیت‌های مضاعف تحریمی دست به گریبان است، دستیابی به دانش فنی، فناوری، محصولات و تجهیزات دانش‌بنیان را بسیار دشوار و حتی غیرممکن ساخته است. باید از خود بپرسیم چرا با وجود درکی که از اهمیت موارد از پیش گفته شده وجود دارد، برخی مدیران و مسوولان دولتی و واحدهای تولیدی با تولید دانش و فناوری چندان مانوس نیستند؟
پاسخ را باید در چندین علت با عناوین زیر جست:
– عرف و عادت خرید فناوری یا کپی‌برداری و تقلید از تولیدکنندگان موفق (راه حل آسان و زودبازده!) و کمبود خودباوری در برخی فعالان اقتصادی و مسوولان یا دستیابی به منافع کلان در خریدهای خارجی.
– برخوردار نبودن تولیدکنندگان از توان مالی مناسب و کافی و نیز پایین بودن توجیه اقتصادی به دلیل ریسک بالای سرمایه‌گذاری تولید دانش.
– ناهماهنگی پایان‌نامه‌ها و تحقیقات کاربردی دانشگاهی با سوءگیری رفع نیاز تولید.
– فقدان حمایت کارآمد از مالکیت معنوی و صنعتی در کشور به نحوی که بتواند مانع کپی‌کاری و تقلید‌های غیرمجاز شود.
– برخوردار نبودن متخصصین کارآمد از امنیت شغلی و مالی مناسب در واحدهای تولیدی.
– عدم تناسب تطابق و همپوشانی اشتغال و تخصص فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در گذشته.
– پدیده مهاجرت نخبگان علمی و مهارتی از کشور به امید بهره‌مندی از امکانات رفاهی و مالی مناسب‌تر.
– عدم وجود بانک اطلاعاتی جامع و دقیق از وضعیت تولید دانش و فناوری و ایده‌ها جهت کاهش اتلاف زمان و منابع به دلیل موازی‌کاری‌های بیهوده.

بنابر گزارش عملکرد اقتصادی ۹ماهه ۱۴۰۰ منتشره طی اسفند ماه گذشته توسط بانک مرکزی، رشد تولید ناخالص داخلی بر حسب اقلام هزینه نهایی به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵، در بخش سایر اقلام تشکیل سرمایه ثابت ناخالص که شامل ارقام هزینه‌های تحقیق و توسعه، اکتشاف معادن، اشیای گرانبها و سایر اقلام است، ۸/۱ – بوده است.